O‘tgan hafta Xalqaro jinoiy sud Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyaxuni hibsga olishga order berdi. Kun.uz’ning o‘tgan hafta tahlilga bag‘ishlangan “Geosiyosat” ko‘rsatuvining jonli efirida siyosatshunoslar bu borada o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashdi.
Siyosatshunos Kamoliddin Rabbimov teoXalqaro jinoiy sud G‘arbiy Yevropa davlatlarida Isroilga nisbatan salbiy kayfiyat kuchayishi fonida shunday xulosaga keldi.
“G’azoda urush boshlanganidan so’ng ikki oy davomida Yevropa Ittifoqi to’liq Isroil tomonida bo’ldi. Ursula fon der Leyen va boshqa rasmiylar bu borada bayonot berishdi: «Biz bechora Isroilga qo'l ko'targanning qo'lini uramiz va sindiramiz». Ammo oradan 3-4 oy o‘tgach, Isroilning asosiy maqsadi XAMAS bilan urush emas, balki G‘azo sektoridagi etnik tozalash ekanligi ma’lum bo‘lgach, G‘arbiy Yevropaning pozitsiyasi o‘zgara boshladi. Isroil o'zini terrorchi davlat ekanligini to'liq ochib berdi.
Gaagada ikkita sud bor. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro Sudi bor, uning ham Isroilga qarshi ishi bor. 55 davlat Janubiy Afrika Respublikasi bilan da'voga qo'shildi va bu suddan haligacha qaror yo'q. Janob Netanyaxuni hibsga olishga order Xalqaro Jinoyat Sudi tomonidan chiqarilgan. “Agar BMT sudi G’azodagi vaziyatni inobatga olgan holda hukm chiqarsa, Isroil 100 foiz aybdor bo’ladi”, – dedi Rabbimov.
Xalqaro jinoiy sud hibsga olish haqidagi qarorini eʼlon qilishidan bir kun avval, 20-noyabr kuni AQSh BMT Xavfsizlik Kengashidagi veto huquqidan foydalanib, zudlik bilan oʻt ochishni toʻxtatish, mahbuslarni ozod qilish va ocharchilikning oldini olishga chaqirgan rezolyutsiyani rad etdi G'azo. . Kengashning AQShdan tashqari barcha 14 aʼzosi hujjatni ratifikatsiya qildi.
“Agar e’tibor bersak, Amerikaning Xavfsizlik Kengashidagi uzoq muddatli ittifoqchilari, jumladan Britaniya ham Isroilga qarshi ovoz bergan”, – deydi siyosatshunos Oybek Sirojov.
“Yevropa ham tanlov qilishi kerak, ya’ni ikki xil standart asosida ishlashni davom ettirish yoki Yevropa o‘zining eng mustaqil sa’y-harakatlari orqali adolat tarafdori ekanini yaxshi yoki yomon ko‘rsatishni anglatadi.
Yana bir muhim jihat: musulmon dunyosi ham o'z bosimini o'tkazmoqda, buni tan olishimiz kerak. Ya’ni, bu masala musulmon davlatlari yig‘ilishlarida markaziy o‘rin tutadi. Xususan, O‘zbekiston tomonidan ham bu masalaga alohida urg‘u berilgan”, — dedi Sirojov.
Xalqaro jinoiy sud qarori Isroilga qurol yetkazib berishni cheklashga olib kelishi mumkinmi? Tahlilchi Bektosh Berdiev bunga shubha bilan qaraydi.
“Jiddiy qadamlar qo'yilmaydi, deb o'ylayman. 1947 yildan beri Qo'shma Shtatlar Isroilga 330 milliard dollar yordam oldi. Jahon tarixida hech bir davlat boshqa davlatga bunday yordam ko‘rsatmagan”, — dedi u.
Rabbimovga ko‘ra, nima bo‘lishidan qat’iy nazar, Xalqaro jinoiy sud qarori Isroilga qiyinchilik tug‘diradi.
“Aytaylik, Netanyaxu Fransiya, Germaniya yoki Angliyaga borishni xohlaydi. Bu davlatlar Xalqaro jinoiy sud hujjatlarini ratifikatsiya qilgan. Ularning oldida bir dilemma paydo bo‘ladi: agar ular Netanyaxuni hibsga olmasalar, xalqaro maydonda o‘z majburiyatlarini bajarmaydilar va jahon hamjamiyati bu mamlakatlar ustidan kuladi. Shuning uchun ular Netanyaxudan kelmaslikni so'rashdi. Agar uni qamoqqa tashlashga qaror qilsa, Amerika aralashib, unga bosim o'tkazadi”, deb tushuntirdi Kamoliddin Rabbimov.
Tahlilchi Shuhrat Rasul fikricha, bu vaziyatda hatto Britaniyaning ham Isroilga qarshi pozitsiyasini egallashi muhim. “Agar Tramp Yevropaga nisbatan va’da qilgan siyosatini amalga oshirsa, Yevropa o‘zining aktyor sifatidagi mavqeini oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi”, dedi u.