Oxirgi o‘n yillikning boshida Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika bo‘ylab tarqalgan “arab bahori” hukmdorni bosib oldi, keyinchalik u kuchli ijtimoiy-siyosiy zarbaga dosh berdi. Bashar al-Assad o'z hukmronligini 12 yilga uzaytirdi – aynan u Suriyada fuqarolar urushi boshlanishidan oldin hokimiyatda bo'lgan vaqt. Bashar tasodifan davlat rahbari sifatida otasining merosxo‘ri bo‘lib qolgan bo‘lsa-da, akasining fojiali o‘limi tufayli u qat’iyatli va qaysar odam bo‘lib chiqdi. Shu tufayli ular mojaroning dastlabki bosqichlaridan omon qolishdi (va hamma rejim halokatga uchraganiga ishondi) va mintaqadagi qudratli kuchlar (Eron, Hizbulloh) va hatto butun dunyo (Rossiya) ular tomonida bo'lguncha kutdilar.
Chidamlilik ko'rsatganidan so'ng, darhol tahdid o'tib ketganidan so'ng, u urushdan keyin faoliyat yuritayotgan Suriya davlatini qayta tiklash uchun zarur bo'lgan moslashuvchanlikni namoyish eta olmadi. Tez qulashning sabablari haqida ko'p narsa aytilgan; Mutaxassislar tafsilotlarni ko'rib chiqadilar. Har doimgidek, biz ushbu epizod bilan bog'liq holda paydo bo'lgan umumiy xalqaro naqshlarga qiziqamiz.
Arab bahori ko'p qirrali siyosiy jarayon edi; jamiyatda va boshqaruv tizimida to‘plangan qarama-qarshiliklarga asoslanadi. Ammo tashqi katalizatorsiz bunday miqyosga erisha olmas edi. Sovuq urushdan keyingi xalqaro tizim inqirozi o'sha paytda aniq bo'ldi. Biroq, uni tuzatish va tiklash mumkin, deb ishoniladi, buning uchun dunyoni o'zgartirishda mafkuraning qaytarilmasligi haqidagi biroz chayqalgan g'oyani kuchaytirish kerak. 2000-yillarda amalga oshirilgan demokratiyani (barcha mavjud vositalar bilan) yoyish konsepsiyasi, ayniqsa, Yaqin Sharqda kutilgan natijalarni bermadi. Biroq, yana ko'proq harakat qilish kerak, deb ishoniladi.
Suriyada hokimiyat tepasiga kelgan qurolli muxolifatga nisbatan ehtiyotkorlik va xavotir hukmron
Ko'tarilgan norozilik G'arbda katta ishtiyoq bilan qabul qilindi va ular 1989 yilda yangi nashr haqida gapira boshladilar – arab dunyosidagi hozirgi diktaturalarning qulashi. Nazariy jihatdan, shart-sharoit butunlay boshqacha ekanligini va “Musulmon birodarlar” Vatslav Havel emasligini hamma tushungandek. Ammo inqilobiy ishtiyoq ustun keldi.
Bugun odamlar o'sha voqealarning natijalarini aniq bilishadi. Eng yaxshi holatda mamlakatlar u yoki bu darajada avtoritar boshqaruvga qaytdi (Misr va Tunis), eng yomoni, ular umuman mavjud bo'lishni to'xtatdilar (Liviya va hatto undan oldin Iroq). O'sha paytda mavjud bo'lgan Suriya tizimi endi unutildi. Ko'rinish ma'yus; So'nggi o'n yilliklar tajribasi shuni ko'rsatadiki, Suriyani o'z ichiga olmaydi, aslida bir hil davlatlar omon qolish imkoniyatiga ega. To‘g‘ri, hokimiyatdagi kuchlarning xatti-harakatida aniq farqlar bor. Hech bo'lmaganda, ular o'zlarining xatti-harakatlari va ommaviy bayonotlarini o'zgartirish kerakligini tushunishadi. Xo'sh, darhol hammaga dushmanlik qilmang. Bu taktikami yoki haqiqatdan ham boshqacha yondashuvmi, tez orada oydinlashadi.
Suriyada hozir kuchga aylanib borayotgan qurolli muxolifat bilan munosabatlarda (hech bo'lmaganda) ehtiyotkorlik va qo'rquv hukmron. Suriyaliklarning o'ziga kelsak, ular nima bo'lishini bilishmaydi. Tashqi kuchlar orasida hatto o'zgarishlardan aniq foyda ko'rayotganlar ham – Turkiya va Isroilning his-tuyg'ulari aralash.
Anqara kurdlarni tubdan zaiflashtirish imkoniyatidan mamnun edi, ya'ni turkiyaparast tuzilmalar amalga oshirayotgan narsa, lekin Damashqda Hayat Tahrir ash-Shomning (Rossiya Federatsiyasida taqiqlangan) g'alabasini ko'rish unchalik hayajonlanmadi. Turkiya Asadni o'zgartirishga majburlashda davom etar ekan, Halabdagi mahalliy muvaffaqiyatidan juda mamnun bo'ladi. Isroil kutilmagan bonus oldi. Eronning o'tgan yilgi voqealar tufayli zaifligi uning eng ashaddiy dushmani – Damashq rejimining qulashiga olib keldi. Biroq, Isroil hali ham bu rejimni kim almashtirishini tushunmayapti va shunchaki Suriyadagi barcha mavjud harbiy salohiyatni yo'q qilish imkoniyatidan foydalanmoqda, shu bilan birga qo'shimcha bufer zonalarini egallaydi (vaqtinchalik, ular aytadilar, ammo vaqtinchalik nima?) .
Fors ko'rfazi monarxiyalari Eronning muvaffaqiyatsizliklarini mamnuniyat bilan qayd etishdi, lekin ular Turkiyaning arab dunyosidagi samarali faoliyatidan hayajonlanishmadi. U erda ham, ular sodir bo'lgan inqilobdan ko'ra, zaiflashgan Asadni hech bo'lmaganda bir muddat ushlab turishni afzal ko'rishadi.
Oxir oqibat, G'arbning munosabati 2011 yilgi shodlikka o'xshamadi. Yevropa va Qo'shma Shtatlarda uzoq yillardan beri talab qilib kelayotgan tuzum qulaganidan hayratda. Ammo istiqbol umuman aniq emas. Ayniqsa, Suriyadagi hokimiyatning o'zgarishi suriyaliklarning boshpana so'rash arizalarini ko'rib chiqishga to'sqinlik qilishiga sabab bo'lgan Evropa Ittifoqining reaktsiyasi ayniqsa ifodali bo'ldi va siyosatchilar eng jonlantirilgan vaziyatni yaratish uchun sharoit yaratish vaqti kelganligini darhol aytishdi. hozirgi qochqinlar imkon qadar tezroq uylariga qaytishlari kerak. Bu keyingi ikki oy ichida saylovlar bo'ladigan va migratsiya birinchi raqamli masala bo'lgan Germaniyada ayniqsa muhim masala bo'lishi mumkin. Ayni paytda Qo'shma Shtatlarda turli xil ustuvorliklar mavjud, ammo bo'lajak prezident Trampning munosabati aniq: bizning rossiyalik va eronlik mijozlarimiz muvaffaqiyatsizlikka uchragani yaxshi, ammo bu erda bizning ishimiz yo'q.
Suriyadagi Baas partiyasi rejimi ancha oldin tugaganini ko‘pchilik biladi. Ammo uning qulashi faqat barcha jabhalarda aniq istiqbollar va noaniqlik yo'qligini ta'kidlaydi. Hozirda qo'lidan kelgan har bir kishi o'zi uchun muhim narsani olish uchun vaziyatdan foydalanishga harakat qilmoqda. Vaqtingiz yo'q yoki kelajak haqida o'ylashni xohlamaysiz.
Ayni paytda
Rossiya Suriyadagi barcha siyosiy kuchlar bilan aloqada. Bu haqda Rossiya Tashqi ishlar vazirligi rasmiy vakili Mariya Zaxarova respublikadagi vaziyat juda jiddiy va “mutlaqo fojiali” bo‘lishi mumkinligini ta’kidlab o‘tdi. Diplomatning taʼkidlashicha, Moskvada Rossiya fuqarolari va Suriyadagi obʼyektlar xavfsizligini taʼminlash uchun tezkor shtab tashkil etilgan: “Unda Tashqi ishlar vazirligi rahbariyati va ixtisoslashtirilgan boʻlinmalar ishtirok etmoqda”. Diplomatning eslatishicha, G‘arb davlatlari ko‘p yillardan buyon Suriyaga qarshi “bo‘g‘uvchi sanksiyalar” qo‘ygan. «Hozir G'arb qanday qadriyatlar va inson huquqlari haqida gapirishi mumkin, ularning bunga haqqi yo'q», dedi u. Suriya muvaqqat bosh vaziri Muhammad al-Bashirt “Hayat Tahrir ash-Sham” (Rossiya Federatsiyasida taqiqlangan) guruhiga yaqin bo‘lib, Suriya xalqi “barqarorlik va tinchlikdan bahramand bo‘lishi” uchun harakat qilishiga va’da berdi. Ammo quvonch hali ham uzoqda. AQSh kurdlar va turkparast kuchlarni yarashtirishga urinayotganiga qaramay, Manbij hududida ular o'rtasida to'qnashuvlar davom etmoqda. Bu guruh Suriya sharqini nazorat ostiga olishga harakat qilmoqda. Deyr az-Zorga oldinga siljish. Ekstremistik guruhlar Bashar al-Assad boshqaruvidagi alaviy ozchilikni shafqatsizlarcha zulm qilayotgani haqida dalillar kuchaymoqda. “Tekshirish operatsiyalari” davom etdi, unda sobiq davlat va huquq-tartibot idoralari xodimlari aniqlanib, qatl etildi. Ayrim shaharlarda ekstremistlar ayollarni niqab kiyishga majburlagan. Isroil oxirgi kunlarda Suriyadagi 320 ta nishonga hujum uyushtirdi. vayron qilingan Tel-Aviv ma'lumotlariga ko'ra, Suriya armiyasining harbiy salohiyatining 70% dan ortig'i, shu jumladan dengiz floti va havo kuchlari. Eron rahbari Oyatulloh Ali Xomanaiy Suriyada Tel-Aviv va Vashington bilan sodir bo'layotgan voqealarda ayblanmoqda, u Asadga qarshi davlat to'ntarishini va qurolli muxolifat tomonidan hokimiyatni tortib olishni rejalashtirganiga amin. Tehron AQSh va Isroilga qarshi «qarshilik o'qi» butun Yaqin Sharqni qamrab olishiga va'da berdi.